1-Nefsi Emare: Devamlı kötü işler emreden nefis demektir.
2-Nefsi Levvame: Kendini kınayan, kötüleyen, azarlayan nefis demektir.
3-Nefsi Mülhime: İlham, feyiz ve keşfe ulaşan ve hayırda kalbe yoldaş olan nefis demektir.
4-Nefsi Mutmainne: Huzur bulmuş, sakin olmuş, rahatlamış, ıstırabı dinmiş, şek ve şüphesi gitmiş nefis demektir.
5-NEFS-İ RADİYE: Allah’tan razı olan, O’ndan gayri her şeyi gözünden silip atan ve sadece Rabbi’ne nazar eden nefis demektir.
6- NEFSİ MARDİYYE: Yüce Allah’ın kendisinden razı olduğu nefistir.
- Nefs-i Safiye (Kâmile)
Seyr-u sülûkün son evresini oluşturan ve Kur’an’da;
قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰيهَاۙۖ
“Nefs’ini temizleyen kurtuluşa ermiştir” [Şems-9] âyetiyle kendisine işaret edilen Nefs-i Kâmile, tam olgunluğa eren Nefs’tir.
İDRAK AYETİ:
قَدْ اَفْلَحَ مَنْ تَزَكّٰىۙ
“Nefsini temizleyen kurtuluşa (felaha) erdi” Yani; “[Bu dünyada] arınmayı başaran ise, [öteki dünyada] mutluluğa ulaşır.” (Ala-14)
Bir hadîs-i şerifinde akıllı kişilerin halini şöyle buyuruyor: “Akıllı kişi, nefsine hâkim olan ve ölümden sonrası için çalışandır. Zavallı kişi ise, nefsinin her türlü arzu ve isteklerine uyan ve buna rağmen hâlâ Allah’tan iyilik temenni edendir.” [Tirmizi]
Kâmil, olgun, tertemiz, sâfi nefs demektir. Bu makamdaki nefs sahipleri, Allah Teâlâ’nın en seçkin, en has kullarıdır. Onlar, ilahi aşkı ve edebi en üst düzeyde temsil eden kutup insanlardır. Onlar, Allah’ın yeryüzündeki delili ve gerçek peygamber varisidirler. Halkı irşad ile görevlidirler. Bütün güzel ahlakları bünyelerinde toplamışlardır.
Bir kulun erişebileceği en yüksek nefis mertebesidir. Bu mertebeye İnsan-ı Kamil de denir. Çalışmakla elde edilemeyecek bu mertebeye peygamberler sahiptir. Bütün mârifet sırlarının tahsîl edildiği ve ancak Cenâb-ı Hak tarafından vehbî olarak lutfedilen bir makamdır; Hak vergisidir, sırf çalışmakla elde edilmez. Kader sırrına mebnî, ilâhî bir ihsandır.
Nefs-i kâmileye erişenlere umûmiyetle irşad hizmeti tevdî edildiğinden bu makâma aynı zamanda “İrşad Makâmı” da denilir. Cenâb-ı Hak, bu makamdakilerin hâl ve davranışlarındaki mükemmellikle, insanları gafletten îkaz edici bir tesir halkeder. Böyle zâtlar, bir fâsık ile görüşseler, o fâsığın hâlini anlar, kalbî hastalıklarının ilâcını, hâl lisânıyla kendilerine bildirirler. Fâsık, eğer kalbi mühürlenmemişse insafa gelir ve pişmanlıkla gafletten uyanır.
TEVHİD ZİKRİ: Lâ havle vela kuvvete illa billah; lâ ilahe illallah
(Allah’dan başka kuvvet, kudret sahibi yoktur) (Kuvvet, kudret ancak Allah’ladır)
ZİKRİ: Kahhar Kahhar Ya Kahhar (Kudretinin karşısında her şeyi aciz bırakan, kullarını, her mevcudu hakimiyet ve kudretle galebe eden ve onları isteselerde istemeselerde istediği yöne yönelten ve onları yöneten. Her şeyi hükmüne itaat ettirebilen, Hakk edenleri kahrederek zelil ve perişan hale götüren.)
YAŞANTISI: Nefs-i safiyenin belirgin sıfatı, beşeri varlığından tamamen soyunmuş olmasıdır. Ahlakı yokluktur, hiçliktir, yorumsuzluktur. Özelliği renksizlik, kayıtsızlıktır, dünyaya ve içindekilere Hakk ettiği kadar değer vermektir. Kendini gerçek hüviyeti ile bir başka manada, bir başka alemde bulmasıdır. Geçici dünya şartlarından kurtulup ebedi aleme intibak etmenin başlangıcıdır. Kişi dilerse seyrini bunada bırakabilir, fakat daha ilerisini isterse çalışmalarını sürdürmesi gerekir. Rengi renksizliktir.
“Ben kulumu sevdiğim zaman, onun duyan kulağı, gören gözü, tutan eli olurum” hadisinin sırrına ermiştir. Ölümle kalkacak perdelerin arkasını görerek daha dünyada iken ahireti idrak etmiştir. Hz. Ali (kv) bu makamda “Perde kalksaydı, yakînım artmazdı” buyurmuşlardır.
Safiye nefs mertebesi Allah ile kulu arasındaki esrar makamıdır. Tadmayan bilmez, vasıl olan ancak gerektiği kadarını söyleyebilir.
Nefs-i safiye sahipleri ayrıca şu vasıfları da taşır:
- Onlar Hakk’ın kulu, kölesidir. İyi bilirler ki Mevla dilerse tutar, dilerse atar; dilerse muhafaza eder, dilerse etmez
- Bir damla rahmeti ilahiyeye muhtaç olduklarını bilirler. Aczlerini, fakrlarını bilirler.
- Bildirilmedikçe, bildirilmeyen hiçbir şeyin bilinemeyeceğini bilirler.
- Mevla dilerse istediklerini saadet dairesine alır, dilediklerini almaz.
| Neyleyim dünyayı,
bana Allah’ım gerek Gerekmez masivayı, bana Allah’ım gerek
Ehl-i dünya dünyada, ehl-i ukba ukbada Her biri bir sevdada, bana Allah’ım gerek
Dertli dermanın ister, kullar sultanın ister Aşık cananın ister, bana Allah’ım gerek |
Fani devlet gerekmez,
türlü ziynet gerekmez Haksız cennet gerekmez, bana Allah’ım gerek
Bülbül güle eder zâr, pervaneyi yakmış nar Her kulun bir derdi var, bana Allah’ım gerek
Beyhude hevayı ko, Hakkı bulagör yahu Hüda’i-nin sözü bu, bana Allah’ım gerek AZİZ MAHMUD HÜDÂYÎ |
MEDEDİYA SAHİBEL MEYDAN!
| Düştük zalim gurbete 2
Allahım medet medet 2 MUHTACIZ BİZ HİMMETE 2 Allahım medet medet 2
HİÇ KİMSEDEN FAYDA YOK CEFA DERSEN GAYET ÇOK dilerim kurtulurum Allahım medet medet
Defterim dolu günahım amelim tekmil günah sensin kuluna penah Allahım medet medet
Gönüller şadan olur aşkın coşup arttırır korkulardan kurtarır Allahım medet medet
Ey canım cananım âlemlere Sultanım derdime sen dermanım Allahım medet medet
Bağlı kapı açılır Hakk batıldan seçilir gizli sırlar açılır Allahım medet medet |